De ondernemer, de onderzoeker en de opleiders zijn het erover eens: de wereld van accounting en finance & control is ingrijpend aan het veranderen. En die veranderingen worden voor een belangrijk deel gedreven door IT. Toch heeft de werkgelegenheid daar voorlopig geen last van. De vraag naar financieel specialisten bij het UWV in Limburg steeg in 2017 met 28 procent. Over de grote maatschappelijke uitdaging waar de nieuwe wereld ons voor plaatst, het razendsnel meten van effecten en de reden waarom mkb’ers vaak adequater reageren dan multinationals.

Stel, uw bedrijf werkt met software van SAP. U wil graag enkele aanpassingen in het systeem zodat uw processen en beslissingen soepeler verlopen. Significante wijzigingen in SAP worden gemiddeld één keer in de zes maanden doorgevoerd. Amazon daarentegen updatet zijn systemen 30.000 keer per dag. Op die manier wordt concurreren lastig.

Een grote maatschappelijke uitdaging
“Onze wereld wordt gecompliceerder”, zegt Luc Brouwers. Hij is algemeen directeur bij Fagro, een interim- en detacheringsorganisatie voor finance & control-activiteiten met vestigingen in Maastricht, Eindhoven, Arnhem, Zwolle. Die toenemende complexiteit is volgens Brouwers vooral IT-driven: steeds meer data kunnen steeds sneller verwerkt worden. Dat heeft gevolgen, ook voor zijn medewerkers. “We zijn altijd al bezig met de soft skills en hard skills van onze medewerkers te verbeteren, maar we zien dat ook steeds hogere eisen gesteld worden aan hun analytische vaardigheden. Naast de emotionele intelligentie, het EQ, meten we ook het IQ van mensen die hier komen werken. We willen weten: hoeveel rek zit erin, waar ligt hun grens? Ook met het oog op de nieuwe beroepen die ontstaan in ons werkveld. Naast soft skills en analytische vaardigheden worden ook nieuwe onderwerpen steeds belangrijker. Dan heb je het bijvoorbeeld over RPA, robotic process automation, waarbij software menselijk handelen gaat overnemen.”

Behoefte aan meer financieel specialisten
In 2017 volgden alle 230 medewerkers van Fagro een inhouse cursus verzorgd door Martijn Zoet, lector Optimaliseren Kennisintensieve Bedrijfsprocessen bij Zuyd Hogeschool. Wat moesten al die Fagro-medewerkers leren? “We vinden het belangrijk dat onze mensen goed op de hoogte zijn van ontwikkelingen die wereldwijd spelen, ook los van finance & control. Dan heb je het over thema’s als artificial intelligence, big data en the Internet of Things. Waar is Silicon Valley nu al mee bezig? Welke disruptive technology heeft welke markt- en businessmodellen veranderd? Daarna volgen dan trainingen in specifieke vaardigheden zoals process mining en data mining.” Wie naar de cijfers van het UWV kijkt, ziet dat de vraag naar financieel specialisten het afgelopen jaar spectaculair is gestegen. Hoe verklaart Brouwers die stijging? “Enerzijds is het de economie die weer goed groeit, met daarbij het inhalen van de investeringsachterstand in het finance & control-apparaat die tijdens de crisis was ontstaan. Maar die toegenomen vraag is volgens mij voor het grootste deel toe te schrijven aan de weerslag die de IT-driven veranderingen hebben op organisaties – van zorginstelling tot gemeente, van mkb’er tot Philips. Die veranderingen moeten in hoog tempo vormgegeven en beheerst worden. Daar zijn finance- & control-professionals bij uitstek geschikt voor.” 

Grotere kloof
Toch kan ook een andere vraag gesteld worden. Als eenvoudig, gestandaardiseerd werk geautomatiseerd wordt, verliezen de mensen die dat werk doen hun baan. De reactie is dan vaak: “Oh, maar daar komen veel interessantere banen voor in de plaats.” Dat mag zo zijn, het probleem is alleen: dat interessanter werk kan vaak niet gedaan worden door de mensen die het eenvoudiger werk deden – omdat ze daar de opleiding en capaciteiten niet voor hebben. Brouwers: “Dat is inderdaad een grote maatschappelijke uitdaging. Het is een zorg dat de kloof tussen arm en rijk daardoor steeds groter wordt. Ik heb daar geen kant-en-klare oplossing voor, maar ik heb er wel vertrouwen in dat we die zullen vinden. De mens heeft zich in de loop van de geschiedenis steeds opnieuw weer kunnen aanpassen aan grote veranderingen.”

Afkeer van boeken en razendsnel meten
“Toen ik twintig jaar geleden stage liep, was ik een groot deel van mijn tijd bezig met het inboeken van stapels facturen”, zegt Dave Vaessens, teamleider bij de opleidingen Accountancy en Bedrijfseconomie van Zuyd Hogeschool. “Dat inboeken van orders en facturen gebeurt nu al vaak volledig geautomatiseerd. Standaardwerk wordt geautomatiseerd, zelfs het opstellen van een balans en jaarrekening is in het ideale geval alleen nog maar een kwestie van een druk op de knop. Je hebt als financial nu veel meer tools tot je beschikking.” “En veel meer data”, zegt Annemie Jongen, eveneens teamleider bij Bedrijfseconomie en Accountancy. Daardoor hoeft een accountant bijvoorbeeld niet meer steekproefsgewijs controles uit te voeren, hij kan alles checken. Daarnaast kan het effect van een ingreep in een proces tegenwoordig razendsnel gemeten worden. Jongen: “Vroeger stelde je één keer per jaar een jaarrekening op. Toen kwamen kwartaalrapportages. Als je nu iets verandert in een proces, kun je de volgende dag al aan de hand van prestatie-indicatoren zien wat het effect van je ingreep is.”

Opgegroeid met IT
Dat de inhoud van het werk door dit alles wezenlijk verandert, ligt voor de hand. Financials zullen zich veel meer gaan richten op advisering van ondernemers. Welke richting gaat het op, wat zijn mogelijk nieuwe markten, wat is de goede strategie? Want al die data zijn pas interessant als je er iets mee doet. Ook in het onderwijs zelf zijn de veranderingen goed waarneembaar. Vaessens: “De studenten van nu zijn opgegroeid met IT, maar als gebruikers: hoe iets werkt, interesseert ze niet. Ze kunnen veel informatie tegelijk verwerken, maar lastiger de concentratie vasthouden. Van boeken – ‘Lees voor de volgende keer hoofdstuk 1 tot en met 3’ – houden ze niet.” Dat leidt in het onderwijs tot een andere benadering van de stof. Begonnen wordt met een concreet probleem, een praktijkgerichte opdracht. Zo’n probleem wordt in een community – bestaande uit een groep studenten, vakinhoudelijke docenten, een coach en het werkveld – aangepakt. Annemie Jongen: “Een docent staat niet meer frontaal voor de klas, hij is veel meer inhoudelijk begeleider en coach.”

The end of theory
“Tot nu toe waren we vooral bezig processen te automatiseren”, zegt lector Martijn Zoet. “Maar processen worden in steeds kleinere stukjes opgeknipt, tot op het niveau van de individuele activiteit. Die individuele activiteit wordt vervolgens geautomatiseerd.” De systemen van Amazon bijvoorbeeld bestaan uit meer dan 5.000 afzonderlijke componenten – die dus 30.000 keer per dag geüpdatet worden. Dat mag je een ingrijpende verandering noemen. Zoet: “Het grappige is: mkb’ers zijn in dat soort dingen vaak beter dan grote bedrijven. Dat komt doordat ze zich focussen op één of twee activiteiten. Hún probleem is dat ze de communicatie vaak niet goed rond krijgen.” We hebben het dan over twee verschillende vormen van communicatie: de communicatie tussen de systemen én de communicatie tussen de machine en de mens. Zoet: “Hoe meer geautomatiseerd wordt, des te belangrijker communicatie wordt.” Daardoor worden in de wereld van finance & control soft skills als communicatieve vaardigheden ook steeds belangrijker.

Van onderzoeker naar validator
Wat hebben al die veranderingen eigenlijk voor gevolgen voor het vak van Zoet zelf, het vak van onderzoeker? “Een goeie vraag. Zolang technologie belangrijk is, zolang data belangrijk zijn – en ik denk dat dat nog wel even het geval zal zijn – heb ik werk. Maar in het artikel The End of Theory: The Data Deluge Makes the Scientific Method Obsolete wordt over onderzoek gezegd: in de toekomst gooien we gewoon alle data in een bak – de computer. Die spuugt dan tien theorieën uit, en de mens kan vervolgens beoordelen welke van die tien theorieën klopt. Zo word je van echte onderzoeker een soort validator. Bij het MIT, het Massachusetts Institute of Technology, werken ze voor een deel al zo.”
Tekst: Jules Coenegracht

Authors:

Jules Coenegracht

APA Reference:

Interview voor Zuyd Unlimited: Concurreren met Amazon – Grote veranderingen in de wereld van Accounting en Finance & Control.